Ogólna informacja o sytuacji na polskim rynku prasowym w roku 2002
(z raportu IWP dla WAN – World Press Trends 2003)
Rok 2002 był dla polskiej gospodarki zdecydowanie najtrudniejszy od rozpoczęcia przemian ustrojowych przed 13 laty. Stagnacja gospodarcza pogłębiła się, a szybkie nadejście trwałego ożywienia stoi nadal pod znakiem zapytania. Nie doszło niestety do restrukturyzacji finansów państwa.
W roku 2002 zanotowaliśmy radykalny spadek inflacji – wyrażanej wskaźnikiem CPI, liczonej rok do roku – z poziomu 3,4 proc. w styczniu do 1,1 proc. w październiku. Ten trzykrotny spadek inflacji jest wynikiem dwóch bardzo ważnych czynników: polityki monetarnej NBP oraz spadku cen żywności. Przez cały rok notowaliśmy powolny, ale systematyczny wzrost cen przemysłowych. Obecne ceny przemysłowe rosną szybciej niż inflacja, co może oznaczać możliwy wzrost inflacji w 2003 r.
Polska gospodarka weszła w 2002 r. będąc w stagnacji. W trakcie roku sytuacja zaczęła nieznacznie poprawiać się nie tylko dlatego, że poprawił się popyt globalny, lecz również dlatego, że plany operacyjne przedsiębiorstw mające na celu przystosowanie ich do warunków recesyjnych zaczęły skutkować. W styczniu 2002 r. produkcja przemysłowa wynosiła minus 1,4 proc. (liczona rok do roku) i wzrosła do 3,2 proc. w październiku. Pocieszające jest, że zwiększa się eksport, który w październiku wzrósł nawet o 24 proc.
Bezrobocie jest największym problemem i wyzwaniem dla polskiej gospodarki – pozostaje nadal na tak samo wysokim poziomie jak na początku 2002 roku, kiedy to wynosiło 18 proc. W październiku stopa bezrobocia wynosiła 17,5 proc. według informacji podawanych przez Główny Urząd Statystyczny.
W 2002 r. kolejny rok z rzędu odnotowano niski poziom wzrostu gospodarczego. Według szacunków, wzrost PKB w tym roku wyniósł około 1,5 proc. Tak niski wzrost jest wynikiem kilku czynników. Po pierwsze – radykalnie spadła konsumpcja krajowa. Po drugie, pomimo wielokrotnych obniżek stóp procentowych przez Radę Polityki Pieniężnej, banki komercyjne nie obniżyły oprocentowania w takim samym stopniu i kredyty nadal są nieosiągalne dla wielu podmiotów.
W minionym roku zakończono negocjacje z Unią Europejską. Przyszłe członkostwo Polski w UE oznacza zwiększoną wiarygodność na rynkach finansowych. Wraz ze wzrostem szans na wejście Polski w struktur UE nasz kraj stawał się w ciągu roku bardziej wiarygodny w oczach inwestorów. Agencja ratingowa Moody’s zwiększyła rating dla Polski z Baa1 do A2.
Rok 2003 w Polsce będzie najprawdopodobniej charakteryzował się umiarkowanym, ale wyższym niż tegoroczne tempem wzrostu gospodarczego (na poziomie 2,0 – 2,5 proc.). Będzie to efektem nieznacznej poprawy w koniunkturze krajowej, napędzanej przez optymizm związany z członkostwem w UE.
Sytuacja gospodarcza kraju rzutowała bezpośrednio na kondycję wydawców. Spadła sprzedaż dzienników o około 5% z tym, że większy spadek wystąpił w sprzedaży prasy ogólnokrajowej, bo prawie 8%, a w prasie regionalnej około 2%.
Największe spadki zanotowały dzienniki związane z określona opcją polityczną, jak „Trybuna” o 23% i „Życie” prawie o 31%. W tej grupie, dzienniki monotematyczne jak „Dziennik Sportowy” czy „Puls Biznesu” wykazały wzrost sprzedaży od 0,2% do 4,7%. Również „Gazeta Prawna”, która w 2002 r. ukazywała się w 5 wydaniach (w 2001 roku 3 wydania w tygodniu) powiększyła sprzedaż globalną.
W dziennikach regionalnych 9 tytułów na 33 wykazały przyrosty sprzedaży od 1% do 4,5%.
Wydawcy dążąc do zahamowania spadku sprzedaży coraz intensywniej wprowadzają do swoich gazet różnorodne upominki, wśród nich płyty CD z piosenkami, użytecznymi programami komputerowymi czy też mapami. Gazety również dołączają w odcinkach książki do nauki języków, plany miast itp. Gazety regionalne w coraz większym stopniu poświęcają osobne sekcje problemom lokalnym tworząc miejskie lub powiatowe dodatki.
W działalności reklamowej wartość rynku reklamy wzrosła o ponad 2% wg stawek cennikowych jednak realna wartość przychodów spadła dosyć zacznie co związane jest z eskalacją rabatów, jakie udzielają wydawcy agencjom reklamowym. Ograniczenie wydatków reklamowych w takich branżach jak budownictwo, finanse, motoryzacja, transport, a wzrost w grupie produktów zdrowotnych i leków oraz żywności spowodował, że znaczna część reklam trafiła do telewizji. Stąd też obserwujemy od 3 lat spadek udziału prasy w torcie reklamowym na rzecz telewizji, której udział obecnie przekracza znacznie 50%. Nie bez przyczyny również są udzielane przez TV wysokie rabaty, które powodują obniżenie kosztów dotarcia, a w konsekwencji zwiększenie efektywności reklamy TV.
Spadki przychodów wywołały, że wielu wydawców restrukturyzuje koszty wydawnicze, a przede wszystkim zmniejsza koszty stałe, w tym zatrudnienie.
Wydawcy, którzy coraz intensywniej rozbudowywali swoje wortale Internetowe, obecnie coraz częściej wprowadzają odpłatne usługi dla internautów. Wykorzystują telefonię komórkową do działalności interaktywnej ale również zarobkowej.
Spadek przychodów ze sprzedaży wywołujący konieczność ograniczenia kosztów wpłynął również na zmniejszenie objętości oraz likwidację niektórych dodatków do gazet. „Gazeta Wyborcza” zlikwidowała rozdawane za darmo dodatki regionalne w 5 miastach Polski.
W grudniu 2002 r. przestały się ukazywać dwie ogólnokrajowe gazety: „Życie” oraz „Prawo i Gospodarka”. W Bydgoszczy przestał się ukazywać regionalny dziennik „Ilustrowany Kurier Polski”.
W 2002 roku zintensyfikowały się zakupy w mediach. Wśród wydawców, którzy powiększyli swoje gospodarstwo o nowe tytuły były m.in. Agora S.A. i H. Bauer.
Problemem o znaczeniu politycznym był i jest projekt Ustawy o Radiofonii i Telewizji. Projektodawcy zakładali ograniczenie możliwości posiadania telewizji przez wydawcę gazety ogólnopolskiej. Projekt ten spotkał się z krytyką, gdyż ograniczał działalność gospodarczą, w tym wolność mediów. W konsekwencji projektodawca wycofał swoją propozycję. Media postulują o nowelizację ww. ustawy wyłącznie z konieczności dostosowania do przepisów UE.
Wśród pozytywów działalności ustawodawczej wymienić należy nowelizację ustawy o prawie autorskim, która przyznała wydawcom prawo do partycypowania w opłatach reprograficznych. Również wysiłkiem wydawców znowelizowano ustawę o podatku VAT w ten sposób, ze wprowadzono nową definicję prasy specjalistycznej, uprawnionej do stosowania „0%” stawki VAT.